خود آزمایی درس اول :
۱- ویژگی های خط تصویری چیست ؟
نخستین نوشتارهای انسان ، بسیار ساده و ابتدایی بوده است ؛ به این معنی که با طرزی به دور از ظرافت ، تصویر چیزها را می کشیدند و به این ترتیب ، مقصود خود را به دیگران می فهماندند . به این نوع خط ، « خط تصوبری » می گویند.
۲- الفبا، برای اولین بار در میان کدام یک از اقوام و در چه زمانی رواح رواج پیدا کرد؟
در میان فنیقیها و حدود سه هزار سال قبل از میلاد.
۳- منظور از « شاخص ها » و « سنت گذاران » چیست ؟
افرادی هستند که مهم ترین ویژگی های ادبی یک مقطع را می توان در آثار آن ها پیدا کرد . به عبارت دیگر ، آن افراد به چنان اهمیت و موقعیتی دست یافته اند که : ۱- ویژگی های آثار پیش از آن ها به نحوی مستقل و رو به کمال در آثارشان پیداست و می توان آن ها را فرزندان واقعی زمانه خویش دانست ؛۲- به دلیل همین ویژگی و درک درستی که از مقتضات اجتماعی وفرهنگی و ادبی عصر خویش دارند ، قادرند به خلق آثار و طرح اندیشه هایی دست بزنند که آثار بعدی به نحو بارزی تحت تاثیر کارها و افکار آن ها قرار گیرد .
۴- چرا سلسههای تاریخی و حوادث سیاسی نمیتوان در تقسیم بندی اصل و مبنا قرار گیرد؟
زیرا سلسلههای تاریخی و حوادث سیاسی و اجتماعی فقط میتوانند سیر تحول و گذرا یک دوره را به دورهای دیگر، کند یا تند کنند ولی هرگز در این تقسیم بندی اصل و مبنا قرار نمیگیرند.
۵- تاریخ ادبیات ایران به بخش هایی تقسیم شده و هرعصر به نام یک شاعر یا نویسنده اختصاص یافته است ، علت این نام گذاری چیست ؟زیرا گاهی شاعر یا نویسنده ای که دوره ای به نام او اختصاص یافته سبک خاصی را به وجود آورد که اثر او را از بقیه جدا کرده است و نیز آثار بعد از او تحت تأثیر آثار و افکار او قرار دارند بنابراین باید گفت ادبیات یک جریان مستقل است و تاریخ ادبیات تنها سرگذشت این یا آن شاعر نیست .
۶- اوستای موجود از چه کتابهایی تشکیل شده است؟
اوستای موجود از پنج کتاب به نامهای یسنا، یشتها، و یسپرد و ندیدا و خرده اوستا تشکیل شده است که جملگی حاوی نیایش اهورا مزدا، خدای بزرگ و بیهمتا. ایزدان و فرشتگان، ستایش پاکی و نیکی و راست کرداری، نکوهش دیوان و اهریمنان و همچنین دستورها و احکام و ذکرهای مذهبی است.
۷- خدای نامه چیست و منشأ و سرمشق چه نوع آثاری است؟
کتابی مهم است که در اواخر عهد ساسانی پدیدآمد و در نخستین سدههای اسلامی چند بار به عربی ترجمه شد و از روی ترجمههای آن سیرالملوک ها و شاهنامههای متعددی پرداخته شد که یکی از آنها شاهنامه منثور ابومنصور عبدالرزاق توسی است. این کتاب منشأ و سرمشقی برای تاریخ نویسی است.
خود آزمایی های نمونه درس دوّم :
۱- علل اصلی تأثیرایرانیان در نقل ، تدوین و نشر علوم در تمدن اسلامی چیست ؟
الف ) راه یافتن ایرانیان به دستگاه حکومت به ویژه در عصر عباسی و به دست گرفتن قدرت و امکانات دولتی . ب ) چون ایرانبان پیش از اسلام بر اثر رواج ادیان و مذاهب مختلف با بحث و تحقیق پیرامون مسائل دینی آشنا بودند در دوره ی اسلامی نیز به مباحث مذهبی روی آوردند و همین برخورد مذاهب و معتقدات با یکدیگر ، عامل عمده ای برای توجه مسلمین به برخی از دانش های آن روزگار بود . ج ) در فرهنگ ایران علوم مختلف از قبیل ریاضی و فلسفه و طب وجود داشت که از فرهنگ یونانی یا هندی ترجمه و اقتباس شده بود و مدت ها در گندی شاپور تدریس می شد با ترجمه ی این علوم به زبان عربی ، روحیه ی علمی مناسب باآن هم به فرهنگ اسلامی انتقال یافت وبه دلیل زمینه ی مناسبی که در دامان اسلام پیداکردبه شدت موردتوجه قرارگرفت .
۲- « شعوبیه » چه شعاری را مدنظر داشتند ؟
ابتدا با تمسک به آیه ی ۱۳ سوره ی حجرات (۴۹) برابری عرب و عجم را مطرح کردند و ملاک برتری را تقوا به حساب آوردند اما چون اعراب به این امر راضی نشدند و هم چنان به رفتار نادرست خود ادامه می دادند با حالت پرخاش موضوع برتری عجم بر عرب را پیش کشیدند و حتی در نوشته ها و آثار خود نیز در تحقیر عرب کوشیدند.
۳- فارسی نو (دری) را چگونه تعریف کرده اند؟ درباره منشأ آن چه میدانید؟
کلمه داری به معنی درباری و منسوب به در (دربار، درگاه) است و در اصطلاح، به زبان دولتی دستگاه ساسانی اطلاق میشود.
پاسخ قسمت دوّم سؤال: دنبالهی پهلوی ساسانی است و در آن عناصری از پهلوی اشکانی هم دیده میشود.
۴- قدیمترین کتابی که به خطّ فارسی امروز در دست است چه نام دارد و در چه زمینهای تألیف شده است؟ این اثر به خطّ کیست؟ الابنیه عن حقایق الادویه در زمینه پزشکی و مولف این اثر ابومنصور موفق هروی است به خط اسدی توسی در قرن۵ تحریرشد.
۵- آیا میتوان نخستین شاعر فارسی دری را مشخص کرد؟ چرا؟
خیر ـ چون شعر در نزد تمام اقوام عالم، ناگزیر از زمانی آغاز میشود که انسان توانسته است شور و هیجان درونی خود را با کلام خیال انگیز و مؤثر بیان کند و برای چنین امری نمیتوان آغازی معیّن کرد.
خود آزمایی های نمونه ی بخش اول :
۱-شعوبیه بر فرهنگ ایرانی چه تأثیراتی گذاشته است ؟
تاثیر آنان این بود که بر اثر تبلیغات افکار و عقایدشان شعرای بزرگی از میان ایرانیان با فکر شعوبی بر خاستند و در مخالفت با برتری جویی اعراب کتاب ها و رساله هایی را نوشتند و موجب تقویت روح ملی در مردم ایران شدند که مقابله با عرب و قیام برای کسب استقلال و ایجاد زبان مستقل ( فارسی دری ) نتیجه ی افکار شعوبی بوده است.
۲- درمورد شعرهجایی قبل از اسلام چه می دانید ؟
شعری است که مصراع های آن از جهت تعداد هجاها با هم برابرند ولی هجاهای بلند ممکن است در برابر هجاهای کوتاه قرارگیرند.
۳- کدام منبع، محمّد بن وصیف را نخستین شاعر پارسی گو معرفی کرده است؟ تاریخ سیستان
۴- چرا خط عربی برای نوشتن زبان فارسی پذیرفته شد ؟
استفاده از خط عربی در زبان فارسی ، زبان و فرهنگ توده های مردم ایران را به دیانت مقدس اسلام نزدیک کرد .این پیوند خجسته ، بنیان های اندیشه ی ایران اسلامی را استوار ساخت .
خود آزمایی درس سوّم :
۱-از ویژگی های عمده ی شعر شهید بلخی دو مورد را ذکر کنید .
الف) شهید به تازی و پارسی شعرمیگفت. ب) اشعار او غالباً با چاشنی فکرو فلسفه توأم شده است.
۲- شهبد بلخی با کدام دانشمند مباحثه و مناظره داشته است ؟محمدبن زکریای رازی ، طبیب و فیلسوف معاصر خود.
۳- در باب رودکی گفتهاند: « شعر او را بر شمردم سیزده ره صد هزار / هم فزون آید اگر چونان که بایدبشمری » این مطلب نشانهی چیست؟ از این تعداد شعر، چه مقدار در دست است؟
نشانه کثرت اشعار اوست . این شعر از رشیدی سمرقندی است که آن را دو گونه معنی کرده اند ؛ دو عدد به دست آمده
( ۰۰۰/۱۰۰بیت و ۰۰۰/۱۳۰۰ بیت ) البته اولی معقول تر است .درحال حاضر حدود هزار بیت از رودکی در دست است .
۴- غزل چیست ؟ تغزّل کدام است ؟تفاوت و تشابه آن ها در چیست ؟
غزل در لغت به معنی گفت و گوی عاشقانه و سرود است و در اصطلاح ، قالب شعری راگویندکه حداقل ابیات آن ۵ و حداکثر ۱۵ تا ۲۰ بیت باشد و مصراع های زوج آن هم قافیه و موضوع آن عشق و عرفان و مسایل اجتماعی است . تغزل مقدمه قصیده است غزل یک قالب شعری است ولی تغزل بخشی از قالب قصیده است شباهت آنان در موضوع است .
۵- دیگر شاعران رودکی را چگونه و چرا ستوده اند ؟
ناصر خسرو او را شاعر تیره چشم روشن بین نامید ، عنصری بر او رشک می ورزید غزل را رودکی وار می سرود .
۶- کدامین آثار توسّط رودکی به نظم در آمده است؟ آیا این آثار در دست است؟
کلیله و دمنه و منظومهسندباد نامه ، از آنها جز ابیاتی پراکنده در دست نیست.
خودآزمایی های نمونه درس چهارم :
۱- مثنوی «آفرین نامه» از کیست؟ بوشکور بلخی
۲- موضاعات شعری عصر رودکی کدامند؟
موضوعات شعری، گذشته از وصف، بیشتر ستایش بود و اندرز و معانی تغزّلی و احساسی و کمی هم مزاح.
۳- چرا کسایی را پرچمدار ادبیّات شیعه دانستهاند؟
زیرا مذهب او شیعهی دوازده امامی بوده و هم زمان با فردوسی به عنوان نخستین شاعر دلبسته اهل بیت، درفش جانبداری و ستایش خاندان پیامبر را بر دوش کشیده است: مدحت کن و بستای کسی را که پیامبر بستود و ثنا کرد و بدو داد همه کار ...... و همچنین نخستین قصیدههای منقبت و مرثیه را باید در دیوان کسایی جستجو کرد.
۴- این سخن دکتر شفیعی کدکنی « از نظر صور خیال و انواع تصویر به ویژه در زمینه ی طبیعت ، شعر او بهترین شعری است که از گویندگان قرن چهارم در دست داریم » ؛ در باره ی کدام شاعر است ؟ کسایی مروزی .
خود آزمایی های نمونه ی بخش دوم :
۱- عنوان «پدر شعر فارسی» به کدام شاعر نسبت داده شده است؟ رودکی
۲- ویژگی های شعری شاعران عصر رودکی چیست ؟
طرز شاعری آنان بر سادگی لفظ و آسانی معنی استوار بود . آن ها افکار و خیال های خود راهمان گونه که به خاطرشان می رسیدبیان می کردند و برای پیدا کردن تعبیر یا مفهوم تازه خود را به زحمت نمی انداختند شاعران این عصر بیشتر به بیرون واقعیت حیات نظر داشتند و مفاهیم ذهنی آنان از قلمرو تعالیم کلی اخلاقی در حد بسیار صمیمانه و عملی آن در نمی گذشت .
۳- این ابیات سروده کیست ؟
خون خود را گر بریزی بر زمین / به که آب روی ریزی در کنار
بت پرستیدن به از مردم پرست / پند گیر و کنار بند و گوش دار پاسخ : ابو سلیک گرگانی .
۴- با توجه به اشعار رودکی آیا او کور مادرزاد بوده است ؟
از اشاره هایی که شاعران نزدیک به روزگار او آورده اند ، پیداست که او را شاعری نابینا می شناخته اند اما از سخن خود اوآن چه هست وبه ویژه توصیف های دقیق ورنگارنگش برنمی آیدکه همه ی عمر را در کوری و تاریکی دنیای روشن دلان گذرانده باشد.
۵) کدام شاعر را پیرو رودکی و پیشرو ناصرخسرو دانستهاند؟ کسایی
۶- پیش از فردوسی ، عنوان « شاعر خرد » به کدام شاعر اختصاص داشت ؟ شهید بلخی
خود آزمایی هاب نمونه درس پنجم :
۱- موضوع کتاب « الابنیه ... » چیست ؟ خواص گیاهان و داروها ( در باره ی علم داروشناسی ) بوده است .
۲- آیا تاریخی بلعمی ترجمهی دقیق تاریخ طبری است؟ توضیح دهید:
خیر ،زیرا، بلعمی، اطلاعات دیگری راجع به تاریخ ایران به دست آورد و بر آن فزود و با حذف مطالبی از اصل تاریخ طبری، آن را به صورت تألیفی مستقل درآورد.
۳- چگونگی شکل گیری شاهنامه ابومنصوری را بیان کنید؟
به علت غلبه روح ایران دوستی و احساس نیاز به هویتی مستقل – به ویژه در خراسان آن روز- داستانها و روایات زیادی مربوط به تاریخ گذشته ایران فراهم شد و سرانجام در سال ۳۴۶ هـ.ق به امر ابومنصور محمدبن عبدالرزاق حاکم توس، به صورت مجموعهای مستقل به زبان فارسی درآمد و به نام شاهنامه ابومنصوری به عنوان نخستین اثر مستقل نثر فارسی در اختیار همگان قرار گرفت.
۴- نخستین کتاب جغرافیا به فارسی چه نام دارد و تألیف کیست ؟حدود العالم که مولف آن معلوم نیست .
۵- چرا این عصر را دوره ی « خرد آرمانی » نامیده ایم ؟زیرا آثار پدید آمده در این عصر عموماً بر محور خردگرایی و تکیه بر اندیشه ی بشری و ارج نهادن به آن می چرخد و ستایش خرد و اندیشه در آثار حماسی نیز بسیار آمده است .
۶- نخستین ترجمه ی قرآن کریم کدام است ؟ این ترجمه به چه زبانی است ؟ ترجمه ی تفسیر طبری به زبان فارسی .
۷- چند تن از حماسه سرایان مشهور را نام ببرید.دقیقی، فردوسی، اسدی.
خود آزمایی های نمونه درس ششم :
۱- نخستین بار چه کسی به نظم داستانهای ملی همت گماشت؟ دقیقی توسی
۲- اهمیت کار دقیقی در چیست ؟
اول این که او را باید آغازگر حماسه سرایی دانست ، دوم این که او در این کار پیشرو فردوسی است و فضل تقدم بر او دارد و دیگر این که او در حقیقت احیاگر داستان های ملی ایران است .
۳- مهمترین اثر دقیقی چه نام دارد؟ گشتاسپ نامه
۴- نحوه ی تاثیرگذاری دقیقی را بر فردوسی تحلیل کنید .
دقیقی با سرودن حدود هزار بیت شعر با درون مایه ی حماسی ، راهی بیش روی فردوسی گشود این اثر در فکر و اندیشه ی فردوسی تاثیر به سزایی داشت و از نظر ساختار شعر ومحتوا نیز اثر دقیقی بر فکر و اندیشه ی فردوسی تاثیر گذار بود .
۵-دهقانان چه کسانی بودند و چه وظیفهای داشتند؟
دهقانان، طبقهای صاحب مقام و دارای املاک و اموال بودند و میتوانستند از راه درآمد ملک خود زندگی نسبتاً راحتی داشته باشند. وظیفه آنها این بود که روایات تاریخی و سرگذشت پیشینیان خود را سینه به سینه به نسلهای بعد از خود انتقال دهند.
۶- چرا شاهنامه مورد قبول و پسند محمود غزنوی واقع نشد ؟
الف) اثری ایرانی بود و در آن به ترکان که اجداد محمود بودند روی خوش نشان داده نشده بود . ب ) فردوسی شیعه مذهب
بود وچندجا در شاهنامه بدون هیچ پروایی ارادت خود را به خاندان پیامبر نشان داده بود . ج) در شاهنامه چنان که محمود توقع می داشت از وی ستایشی به عمل نیامده بود و به جای آن ، این کتاب از ستایش پهلوانان و شاهان گذشته ی ایرانی سرشار بود.
۷- علل عمده توفیق شاهنامه در میان مردم چیست؟
یکی ازعلل توفیق شاهنانه علاوه برمحتویات آنکه همه عبرت و حکمت و آزادگی و آزاد اندیشی است. ایمان پاک و اخلاص و صمیمت و علاقه سراینده آن است که با اعتقاد و از روی صفای باطن در راه نظم شاهنامه قدم گذاشته و زندگی و ثروت موروثی خود را وقف این کار کرده است.
۸- شاهکار هنری فردوسی در بیان داستان های شاهنامه چیست ؟
از شاهکارهای هنری فردوسی ، ملاحظات نغزی است که در ضمن و یا پایان داستان ها و جنگ های بزرگ اظهار می داردوبر گذران بودن جهان و ویران گشتن دودمان و بازی روزگار تاسف می خورد.
۹- مزایای ادبی شاهنامه را بر شمرید .
الف ) اشاره به حکایت ها ، امثال و معانی دینی و اخلاقی . ب ) تلفیق تعلیمات اسلامی ودقایق قرآنی و اخلاقی با معتقدات قهرمانان و پهلوانان .
۱۰- آیا شاهنامه ، فقط داستان جنگ ها و نبردهاست ؟ توضیح دهید .
خیر ، شاهنامه ، مجموعه ی تاریخ و فرهنگ قوم ایرانی است که همه ی وجود زندگی ، معتقدات ، باورها ، دستاوردهای فکری ، دینی ، اخلاقی و اجتماعی آنان را در خود منعکس کرده است .
۱۱- این بیت « منم بنده ی اهل بیت نبی / ستاینده یخاک پای وصی » مبیّن چه باورمندی است ؟
نشانه ارادت خالصانه فردوسی به خاندان پیامبر ( ص ) و تشیع او .
۱۲- چرا توس را « فرهنگ شهر » می نامند ؟
الف )توس خاستگاه حماسه ی ملی ایران و استمرار دهنده ی فرهنگ و قومیت ایرانی درعصرفردوسی بود . ب ) سه حماسه سراینامی ایران ( فردوسی ، اسدی ، دقیقی ) از این شهر ظهور کردند.
۱۳- لغت فرس حاوی چند لغت است ؟ اهمیت آن در چیست ؟
در لغت فرس ، حدودیک هزارو دویست لغت فارسی آمده است ؛ با این حال چون قدیمی ترین کتاب موجود در این زمینه است در تاریخ ادبیات فارسی اهمیت فراوانی دارد .
۱۴- مناظره چگونه شعری است و مبدع آن کیست ؟ نمونه های خوب مناظره در عصر ما در شعر کدام شاعر چشم گیر است ؟
مناظره ، در اصطلاح ادبی به شعری گفته می شود که در آن دو طرف سخن ( دو انسان یا دو حیوان یا دو شی ء و یا دو مفهوم ) هریک خواص و امتیازات خود را برشمرند و بکوشند خود را بر دیگری ترجیح دهند . مبدع آن اسدی توسی است . نمونه های خوب مناظره در عصر ما در شعر پروین اعتصامی چشم گیر است .
۱۵- چرا شخصیت و شعر اسدی در زیر مجموعه ی فردوسی بررسی می شود ؟
چون اندیشه و کار اسدی در واقع دنباله فردوسی است و آن تحولاتی که زبان فارسی بر اثر مهاجرت به سرزمینهای عراق عجم در روزگار او پیدا کرده به شعر وی راه نیافته است.
خود آزمایی های نمونه بخش سوم :
۱- عمده ترین ویژگی های سبک خراسانی کدام اند ؟
سادگی زبان شعر – کمی لغات عربی – ترویج روح شادی و نشاط – تاکید بر فردگرایی .
۲- دوره های مختلف شاهنامه کدام اند و هر یک چه ویژگی هایی دارند ؟
الف ) دوران نخستین و اساطیری : آغاز تمدن بشری ، ظهورکشاورزی ، آموختن راه و رسم فراهم آوردن خوراک و پوشاک و روایت داستان ضحاک و قیام کاوه و فریدون که وقایع شاهنامه از این دوره ها با شتاب می گذرد . ب ) دوران پهلوانی : پیدایش سام ، زال ، رستم و عصر کیکاووس و کیخسروو جنگ های دراز مدت ایران و توران که در واقع ، به دلیل وجود شخصیتی پهلوان وایران دوست و مردم نواز چون رستم ، مهم ترین و طولانی ترین بخش های شاهنامه را در بر می گیرد وآغاز این دوره ی طولانی و پرحادثه ، پادشاهی منوچهرو پایان آن ، مرگ رستم و روی کار آمدن بهمن ، پسر اسفندیار است . ج ) دوران تاریخی : که با روی کار آمدن بهمن ، که اردشیرهم خوانده شده ، آغاز می شود و با ذکر حوادث عصر اسکندر و پادشاهی اشکانی و ساسانی در واقع تا حدود زیادی با تاریخ مطابقت پیدا می کند. عمده ترین قسمت های این بخش ، پادشاهی اردشیر وبهرام گوروخسرواست.
۳- حماسه ایرانی بر چه ارزش هایی مبتنی است ؟
دعوت به آزادگی ، خردمندی ، سرافرازی – عبرت و حکمت آموزی – دفاع از ملیت و استقامت – دعوت به دادوپرهیز از بیداد.
۴- درحماسه از کدام آرایه ها بیش تر استفاده می شود ؟ اغراق و تشبیه .
۵- در عصر فردوسی ، محور فکری شعر چه بود ؟
محورفکری آن ، عشق به حقیقت ،برتری یافتن خیر در برابر شر،بهورزی قوم ایرانی و در نهایت،همه ی انسان های حق طلب است.
۶- علت گرایش به حماسه سرایی در این عصر چیست ؟
تاکید امرای سامانی و تألیف به زبان دری و گردآوری تاریخ و روایات گذشته ی ایران در برابر خلافت بیگانه ی بغداد- تشویق شاعران و نویسندگان به احیای فرهنگ ملی در برابر سلطه ی فرهنگ عرب .
۷- در شعر اسدی کدامین حس بر دیگر احساسات غلبه دارد ؟
حس دینی و علاقه به مبانی اسلام در شعر او بر همه چیز غلبه دارد .
۸- عمده ترین خصوصیات شعرعصر فردوسی کدام اند ؟
استحکام قالب و معنی ، تنوع اوزان و قالب ها ، گونه گونی مضامین و مایه ها و خیال های شعری – نزدیکی به طبیعت ، آمیختگی با موسیقی ، داشتن رنگ ملی و ایرانی ، دربرگیرنده ی مایه های حکمی و اخلاقی و فقدان مایه های عرفانی و آسمانی – پیراستگی و استحکام فکری و زبان ممتاز .
۹- کدامین اقوام دارای حماسه هستند ؟ در مقایسه ای اجمالی ، جایگاه شاهنامه ، حماسه ملی ایران را بیان کنید .
اقوامی که دارای تمدن و مبارزات دیرینه بودند مانند : ایرانیان ، یونانیان ، هندی ها و آلمانی ها و ... یکی از آثار برجسته ی حماسه فارسی شاهنامه است که تراژدی داستان رستم و سهراب شاهنامه را در ردیف آثار هومر قرار داده است و شاهنامه همه ی آثار ادبی و فرهنگی بعداز خود را تحت تاثیر قرار داده است .
خود آزمایی های نمونه درس هفتم :
۱- کدام شاعر ملک الشّعرای دربار محمود غزنوی بود؟ عنصری
۲- منظور از « شاعری روستا زاده با شعری به نرمی حریر و بیانی سهل و ممتنع » کیست ؟ فرخی سیستانی
۳- از سروده های عنصری چند مثنوی را نام ببرید . قصه های وامق و عذرا ، شادبهروعین الحیات ، سرخ بت و خنگ بت .
۴- مضمون عمده شعر معزّی چیست؟ مدح و توصیف است.
۵- مسمّط چگونه شعری است؟ در این نوع شعر، استادی از آن کیست؟
قالب مسمّط عبارت است از چندین بند و هر بند مرکّب از چهار تا هشت مصراع هم وزن و مقفّا که آخرین مصرع در هر بند با مصرعهای آخر بندهای دیگر قافیهای یکسان دارد. - منوچهری
۶- درشعر منوچهری بیش تر چه چیزهایی توصیف می شود ؟این توصیف ها در کدام تقسیم بندی توصیف جای می گیرند ؟
رنگارنگی تشبیهات او در وصف طبیعت و گل وگیاه و پرندگان خوش آواز ، در واقع تصویر خاطرات ایامی است که او در گرگان و طبرستان گذرانده بود . حتی وصف کاروانگاه ها و ربع و اطلال و دمن و حرکت شبانه شتران با آن جرس های خوش آواز را که در شعر منوچهری ، برجستگی و جلوه ی خاصی یافته است – توصیف واقعی (انواع دیگر توصیف : نمادین –تخیلی ).
۷- نظر دیگر شاعران – به ویژه ناصرخسرو – در باره ی عنصری و شعر او چیست ؟
شعر مدحی او را به شدت نکوهش کرده و عنصری را به باد انتقاد می گیرند .
خود آزمایی های نمونه ی بخش چهارم :
۱- از مثنوی وامق و عذرا چند بیت باقی مانده است؟ اصل این داستان متعلّق به کدام قوم است؟ حدود پانصد بیت – یونان.
۲- چرا معزّی را شاعری فاقد ابتکار می دانیم ؟
زیرا قصاید او عموماً بر شیوه ی منوچهری است و تاثیر فرخی و عنصری هم در شعر وی دیده می شود .
۳- ویژگی های سبک فرخی سیستانی را بیان کنید .
شعر او درعین استحکام و استواری بسیار ساده بود ( سهل و ممتنع ) – تنوع معانی و مضامین آن کم است – موضوعات شعری اوبیشتر وصف و مدح است – معانی اخلاقی در شعر او کمتر دیده می شود .
۴- توصیف زیر درباره کدام شاعر است؟
«در توصیف و تشبیه به ویژه در وصف مناظر طبیعت نقّاشی است که با کلک موبین خویش منظرهای را پیش دیده ما تجسّم میسازد و به الفاظ و عبارات خشک و بیروح دم مسیحا میدمد ... » منوچهری، که شاعر طبیعّت معرفی شده است.
۵- در عصر عنصری چگونه شعرهایی جای گزین حماسه ی عصر فردوسی می شوند ؟ چرا ؟
عصر عنصری دوره ی ستایش گری و جای گزینی تاریخ به جای حماسه است به این معنی که به جای آن که تجربیات و اندیشه های خود را در شعر بیاورند پسند و سلیقه ی ممدوحان خود را در نظر می گیرند.
۶- قصیده به چند بخش تقسیم می شود ؟ موضوع قصاید عموماً چیست ؟
تغزل که مقدمه ی قصیده است – تخلص که رابط بین تغزل و تنه ی اصلی قصیده است – تنه ی اصلی قصیده که مقصود اصلی شاعررا در برمی گیرد – شریطه و دعا که شاعر با بیان شرط هایی برای ممدوح خود جاودانگی می کند . ( موضوع قصاید عموماً مدح و ستایش ، پند و اندرز ، حکمت و ... است )
۷- چرا محمود غزنوی ، این همه شاعر را در دربار خود گرد آورده بود ؟
برای رقابت با سامانیان و داشتن ستایشگرانی برای اقدامات خود.
۸- امتیاز قصاید عنصری نسبت به پیشینیان چیست ؟
وی علاوه بر فنون شعر ، از دانش های زمان خود بهره مند بوده و به ویژه ، پاره ای از اصطلاحات حکمت و منطق را در شعر خویش به کار گرفته است .
خود آزمایی های نمونه درس هشتم :
۱- چرا عصر ناصر خسرو را دوران طلایی فرهنگ اسلامی نامیدهاند؟
زیرا در آن دوران، علم و فلسفه و معارف به اوج شکفتگی رسید و دانشوران صاحب نام همچون فارابی، ابن سینا، ابوریحان، ابوعلی مسکویه و جمعیت معروف به «اخوان الصفا» پیشاهنگان فکر و فلسفهی آن به شمار میرفتند.
۲- حکومت های شیعه مذهب عصر ناصر خسرو را نام ببرید و بگویید که در کدام منطقه مستقر بوده اند ؟
حکومت های شیعه مذهب آل بویه – زیاریان و دیلمیان در صفحات شمال رشته کوه البرز و کرانه های مازندران – حکومت فاطمیان (اسماعیله )در مصر و شام .
۳- چرا آثار مدونی از عرفای دوره ی اول در دست نیست ؟ چون در آن دوره عارفان بیشتر بر جنبه های عملی تاکید داشتند و عرفان را عملی یاد می دادند .
۴- اشعار به جا مانده از باباطاهر همدانی بیشتر چه نوع شعری است و به کدام لهجه سروده شده است ؟
دوبیتی یاترانه محلی لری
۵- عمده ترین آثار منثور ناصر خسرو کدام اند ؟ سفر نامه، زادمسافرین ، جامع الحکمتین ، وجه الدین
۶- محتوای شعر ناصر خسرو چیست؟
محتوای شعر او خرد و دین و اعتقاد و علم و جویندگی و حقیقت نگری و کمال انسانی است.
۷- عمده ترین تفاوت شعر ناصر حسرو با شعر پیشنیان در چیست ؟ شعر او در خدمت فکر اخلاقی و اجتماعی و اندیشه های مکتبی قرار دارد . اما شعر گذشته در وصف معشوق و مدح پادشاهان بود .
۸-علم کلام چه علمی است در عصر ناصر خسرو کدامین شیوه ی کلامی تسلط دارد ؟ علمی که با دلایل عقلی از عقاید دینی دفاع می کند . کلام اشعری
۹- در باب تصوف عابدانه و تصوف عاشقانه تحقیق کنید ؟ عاشقانه تصوفی که مبتنی بر عشق است مثل عرفان عطار مولوی منصور حلاج عابدانه متنی بر توکل رعایت فرایض و آداب و سنت های دینی است که عابد خوانده می شوند مثل شبلی ، امام محمد غزالی جنید .
۱۰-این بیت ناصر خسرو مبین چیست ؟ غرال و غزل هر دوان مر تورا / نجویم غزال و نگویم غزل
بیانگر عدم او به وصف و شعر عاشقانه است .
خودآزمایی های نمونه بخش پنجم :
۱- اسماعیلیان چه کسانی بودند ؟ در مورد فکر و اندیشه ی ایشان چه می دانید ؟
گروهی از شیعیان هفت امامی به نام فاطمیان در مصر وشام تبلیغ می کردند . آنان معتقد بودند امامت به اسماعیل فرزند اما م جعفر صادق می رسد .و چو ن به دنبال معانی باطنی قرآن بودند به آنها باطینه نیز می گفتند .
۲- محتوای دوبیتی های بابا طاهر چیست ؟ عقاید عارفانه که با سوز دل و اعتقاد خاص بیان شد .
۳- ناصر خسرو ، علت انقلاب درونی خود را چه چیز ذکر می کند ؟ تنگ نظری و باریک بینی بزرگان مذهبی که نتوانستند او را قانع کنند و خوابی که در چهل سالگی دید .
۴- ناصر خسرو در مصر به چه عنوانی دست یافت ؟ حجت (حجت یکی از عالی ترین مراتب اسماعیله است .)
۵- چر ا ناصر خسرو ناچار به اقامت در یمگان شد ؟ به دلیل آزار اذیت اهل تعصب که عقاید او را نپذیرفتن .
۶- دانشنامه علایی از کیست ؟ ابو علی سینا
خود آزمایی های نمونه درس نهم:
۱- اهمیت دانشنامه علایی در چیست؟
اهمیت این کتاب ابتدا از آن جهت است که یک دوره کامل از فلسفه طبیعیات را به زبان فارسی شامل میشود و دوم آن که بسیاری از اصطلاحات منطقی و فلسفی را به زبان فارسی در بر میگیرد.
۲- آثار ابوریحان بیرونی، عموماً در چه زمینههایی است؟ در زمینههای طب، جغرافی، ریاضی و فلسفه است.
۳- قابوس نامه تألیف کیست ؟درچند باب است و موضوع آن چیست ؟
تألیف عنصر المعالی ،در چهل و چهار باب می باشد ، موضوع آن اخلاق و مسائلاجتماعی است .
۴- سیاست نامه در چه موضوعی تألیف شده است؟ نام دیگر آن چیست؟
در آیین مملکت داری تألیف شده، نام دیگر آن سیر الملوک است .
خود آزمایی های نمونه درس دهم :
۱- موضوع کشف المحجوب چیست؟ چه کتابهای دیگری درباره این موضوع میشناسید؟
موضوع کشف المجحوب، طریقت و اصول تصوف و بیان کیفت عشق به پروردگار است. شرح تصوف .
۲-آثار خواجه عبدالله انصاری را نام ببرید؟
۱- کتاب طبقات الصوفیه فارسی ۲- رسائل ۳-مناجات نامه ۴- رساله دل و جان ۵- زاد العارفین ۶- کنز عارفین ۷- الهی نامه .
۳- رسا یل خواجه عبدالله انصاری حاوی چه مضامینی است ؟ اقوال و سخنان و مناجات و راز ونیاز های پر جاذبه و لطیف و عمیق ترین معانی عارفانه با بیانی شعرانه است .
۴- ویژگی های نثر مرسل و مسجع را بیان کنید و بگویید چه تفاوتی با هم دارند ؟ نثر مرسل ساده و روان است آرایه های ادبی ندارد اما مسجع آهنگین و آرایه های ادبی در حد اعتدال دارد .
۵- تفسیر معروف به کمبریج چه قسمتهایی از قرآن را شامل میشود؟ از تفسیر سوره مریم تا پایان قرآن مجید را شامل میشود.
۶- نثر دینی با کدام اثر شروع میشود؟ با ترجمه تفسیر طبری
۷- علت آفرینش تفسیرها چیست؟ نمونه های از تفاسیر مهم را نام ببرید ؟ شناخت معانی و حقایق قرآنی و قدرت استنباط احکام تفسیر طبری ، تفسیرکمبریج ،تفسیر سور آبادی .
خود آزمایی های نمونه ی بخش ششم :
۱- چرا ابوعلی سینا و برخی نویسندگان ایرانی آثار خویش را به عربی نوشته اند ؟
گروه بیشتری در دنیای اسلام قرار گیرد .
۲- محتوای التفهیم چیست ؟ نجوم ،هندسه ، حساب .
۳- قابوس نامه تحت تاثیر متون کدام دوره است ؟ متون آموزشی پیش از اسلام .
۴- ویژگی های نثر تاریخ سیستان را بیان کنید ؟ بخش اول ساده طبیعی به شیوه ی کتابهای تاریخ دوره ی قبل مثل نثربلعمی لغات عربی دشوار تا حدودی دور است . بخش دوم حوادث قرن هشتم است به سبک همان زمان است .
۵- تاریخ بیهقی چند مجلد فراهم شده بود؟چه قسمت هایی ا زآن باقی است ؟ سی جلد، پنج جلد باقی است که درباره حکومت مسعود است و تاریخ مسعودی نیز نامیده می شود .
۶-گفته شده است تاریخ بیهقی بلاغت طبیعی زبان فارسی را در مورد خود منعکس کرده است در این باره تو ضیح دهید و بحث کنید ؟هنر بیهقی اوج بلاغت است و بهترین نمونه هنر انشایی زبان گرم ساده با شکوه است .
۷- سفر نامه ی ناصر خسرو علاوه بر جنبه ی ادبی چه ارزش های دیگر ی دارد ؟ چون سیمای شهرها و مردمان و وضع زندگی اجتماعی را گفته از نظر اجتماعی و مردم شناسی ارزش دارد .
۸- شر ح تعرف از کیست ؟ اسماعیل بخاریی
۹-کشف المحجوب از حیث نثر چه ویژگی هایی دارد ؟ آراسته و زیبا مقدمه آن نثر شاعرانه دارد در لابلای آن آیات و احادیث وجود دار د وجود لغات عربی جمله های طولانی نثر آن را دشوار کرد .
۱۰- خواجه عبدالله ؛ تحت تعلیم کدام عارف نامی است ؟ شیخ ابوالحسن خرقانی .
۱۱- طبقات الصوفیه تالیف کیست و به چه زبانی است ؟ عبدالرحمان سلمی به زبانی عربی .
خودآزمایی های نمونه درس یازدهم :
۱- از حیث ساختار و محتوا (درون مایه ) قطعه را تعریف کنید .
قطعه شعریست حداقل دو بیت که معمولا مطلع آن مصرع نیست و مصرع های زوج آن هم قافیه اند ودرآن موضوع خاصی مطرح می شود . درون مایه ی قطعه معمولا نطالبی اخلاقی ، تعلیمی ، حکایت ، مدح ، هجو ، تقاضا و .... است .
۲- تخلص انوری در آغاز چه بود؟ آیا شاعرانی را میشناسید که بیش از یک تخلص داشتهاند؟
انوری در آغاز شاعری «خاوری» تخلص میکرد.بله ـ خاقانی که در آغاز «حقایق» تخلص میکرد، فروغی بسطامی، غزل سرای معروف قرن سیزدهم که ابتدا «مسکین» تخلص میکرد.
۳- بیت: «هفت سالم بسود سو و دهک / پس از آنم سه سال قلعه ی نای» از کیست و به چه مسئله ای اشاره دارد؟
از مسعود سعد است و به زندان شدن او در قلعههای سو و دهک و نای اشاره دارد.
۴- گفته اند : « اوپیامبری درادب فارسی است که در همه ی عمر جز ستایش و نکوهش چیز دیگری بر وی الهام نشده است .»این توصیف در باره ی کیست و مبین چه نکته ای است ؟
انوری ، بیانگر قدرت شاعری اوست که برخی اورا هم پایه ی سعدی وفردوسی دانسته اند.با این حال شعراوفقط آمیزه ای از مدح وهجو است که تمام توان شعری خود را صرف ستایشگری و بدزبانی کرده است .
خودآزمایی های نمونه درس دوازدهم :
۱- عمده شهرت جمالالدین عبدالرزاق به سبب سرودن کدام شعر است؟ موضوع آن چیست؟
ترکیب بندی است که در نعت و ستایش پیامبر گرامی اسلام سروده شده است .
۲- «خلاّق المعانی» یعنی چه؟ چه کسی و چرا بدین لقب نامیده شده است؟
خلاق المعانی یعنی کسی که به خلق معانی تازه میپردازد.کمالالدین اصفهانی چون وی در خلق و آفرینش معانی تازه دستی توانا داشته، بدین لقب نامیده شده است.
۳- عصر و دورهی کمالالدین اسماعیل مصادف با چه واقعهای است؟ سرانجام وی چه بود؟
مصادف با دوره پرآشوب حمله مغول است. سرانجام وی به دست مغولان در سال ۶۳۵ هجری به قتل رسید.
خود آزمایی های نمونه بخش هفتم :
۱- انوری را مبدع چه نوع شعری دانسته اند ؟غزل های عاشقانه .
۲- چه کسانی را می توان از پیشروان سبک موسوم به عراقی دانست ؟
انوری ، مسعودسعدسلمان ، کمال الدین اصفهانی ،عبدالرزاق
۳- به نظرشما آیا تقسیم بندی انواع شعر و نثر به نام مناطق ( عراقی ، خراسانی و ... ) شیوه ی درستی است ؟
خیر ، زیرا همه ی شاعران سبک عراقی در عراق عجم نمی زیستند .
خودآزمایی های نمونه درس سیزدهم :
۱- اساسیترین اندیشههای صوفیانه عین القضات را در چه آثاری میتوان جست و جو کرد؟
رسالههای یزدان شناخت و تمهیدات.
۲- شیوه و سبک نویسندگی عین القضات چگونه است ؟
ساخت نوشته های او بر پایه ی سادگی و بی تکلفی استوار است ودر پاره ایی از نوشته های عین القضات شعر و شعور به هم آمیخته وکلمات و جملات زرین و به یاد ماندنی ایجاد کرده است و در نوشته های خود اشعار زیادی از دیگران و برخی رباعیات عارفانه از خود و هم چنین آیات قرآنی به استشهاد آورده است .
۳- اندیشههای شیخ اشراق بیشتر از چه مایه میگرفت؟ از تفکر ایرانی و حکمت خسروانی مایه میگرفت.
۴- اسرارالتوحید اثر کیست؟ چند باب دارد و موضوع آن چیست؟
اثر محمدبن منور ـ سه باب دارد ـ موضوع آن درباره گفتار و رفتار و حالات شیخ ابو سعید ابوالخیر عارف برجسته قرن پنجم است.
۵- ارزش ادبی سمک عیّار را بررسی کنید .
این کتاب باشیوه ی داستان در داستان تدوین شده است که داستان های آن با یکدیگر ساخت و پیوندی استوار دارند.و یکی از بهترین داستان های فارسی در دوران گذشته به حساب می آیددر این داستان اشعاری از شاعران پیشین فارسی مانند عیوقی و فردوسی آمده است .
خودآزمایی های درس چهاردهم:
۱- سند باد نامه را چه کسی تحریر کرده است ؟ اصل این اثر متعلق به کدام قوم است و مؤلّف آن کیست ؟
ظهیری سمرقندی ، هند ، مؤلف آن سندباد حکیم هندی است .
۲- خصایص نثر دینی چیست ؟
سادگی و نزدیکی آن به زبان عامه ، بهره گیری از مضامین دینی و داستان های مذهبی ، استشهاد به آیات و احادیث .
۳- کدام اثر را قدیم ترین و مهم ترین تفسیر شیعه دانسته اند ؟ مولف این اثر کیست ؟
روض الجنان و روح الجنان ، مولف آن حسین خُزاعی نیشابوری معروف به شیخ ابوالفتوح رازی .
۴- موضوع و محتوای ترجمان البلاغه چیست ؟در زمینه ی علم بلاغت ( معانی و بیان و بدیع )توشته شده است .
۵- موضوع کتاب کلیله و دمنه چیست ؟ سبک آن چگونه است ؟
موضوع کتاب حکمت ، سیاست و اخلاق است که به شیوه ی تمثیل و داستان از زبان حیوانات ، به ویژه دو شغال به نام های کلیله و دمنه نقل می شود. کتاب دارای اسلوب عالی و آراستگی زبان و مفردات کم نظیر است .نویستده دراین کتاب به سجع و موازنه و آوردن اشعارو امثال فارسی و عربی و آیات و احادیث پرداخته است وبسیاری از منتقدان کار او را سرآغاز نثرفنی فارسی می دانند و کتاب وی را نمونه ی عالی این سبک به شمار آورده اند.
خودآزمایی های نمونه ی بخش هشتم :
۱- عیّاران کیستند ؟ دراین باره توضیح دهید .
گروهی از جوانمردان که صفات مردانگی و مردم نوازی و راست گویی را در فرهنگ ناحیه ی خود سیستان و خراسان در سده ی سوم ترویج و تبلیغ می کردند .
۲- موضوع و محتوای المعجم چیست ؟ این اثر چه ارزش و جایگاهی دارد ؟
مشتمل بر دو بخش است : بخش اول در فن عروض و بخش دوم در علم قافیه و نقد شعر . پرآوازه ترین وبرجسته ترین کتابی است که درطول تاریخ حیات ادبی ایران در قلمرو علوم ادبی تألیف شده و تا روزگار ماهم حاکمیت و نفوذ خود را ازدست نداده است.
۳- اصل کتاب مرزبان نامه به چه زبانی است و تألیف کیست؟به زبان طبری و تألیف مرزبان بن رستم .
۴- نام دیگر چهار مقاله و موضوع آن چیست؟
نام دیگر آن مجمعالنوادر است وموضوع آن چهار گفتار یا مقاله درباره دبیران و شاعران و منجمان و طبیبان است.
۵- محتوا و مضمون حدائق السّحر چیست ؟موضوع آن مباحثی ازعلم معانی و بیان و صنایع لفظی و معنوی کلام است .
۶- ویژگی های عمده ی نثر سعدی را در گلستان ذکر کنید .
سعدی با پرداختی زیبا ، فشرده نویسی ، بهره وری از شعر، تمثیل و حکایت ، تنوع معانی و رنگارنگی و خوش آهنگی الفاظ ، دریافت های تیز بینانه از مسائل مهم اجتماعی و اخلاقی را در ظرفی آراسته ریخته و شیوه ای تازه در نویسندگی فارسی پدیدآورد.
۷- گلستان شامل چه قسمتهایی است؟
گلستان شامل یک مقدمه و هشت باب است. به این ترتیب: در سیرت پادشاهان، در اخلاق درویشان، در فضیلت قناعت، درفواید خاموشی، در عشق و جوانی، در ضعف و پیری، در تأثیر تربیت و در آداب صحبت است .
خودآزمایی های نمونه درس پانزدهم :
۱- سنایی در قصاید وغزلیات، بیش تر متوجه چه مضامینی است؟
در قصاید به زهد و حکمت و مضامین اخلاقی توجه دارد و در غزل به مضمون های عرفانی و الهامات ناشی از عشق واقعی به مبدأهستی توجه دارد.
۲- چرا برخی تصورکردهاند، سنایی گرایش شیعی دارد؟
زیرا در پارهای از قطعات او، چنان شیفته و دلباخته اهل بیت و فضایل ائمه ی دین است. که همین امر سبب شده است که برخی وی را در زمره ی شاعران و مؤلفان شیعه قلمداد کنند.
۳- مهم ترین مثنوی سنایی چه نام دارد ؟ دیگر آثار او را نام ببرید .
حدیقه الحقیقه یا الهی نامه و یا فخری نامه است . آثار دیگر : دیوان اشعار ، سیرالعباد الی المعاد ،طریق التحقیق ، کارنامه ی بلخ ، عشق نامه و مکاتیب سنایی .
۴- تأثیر سنایی را بر دیگر شاعران ارزیابی کنید .
خاقانی در قصایدحکمت آموز و غزلیات زاهدانه ی خود بر طریق سنایی رفته و در نظم تحفه العراقین به حدیقه توجه داشته است .عطار غزل سرایی عرفانی به طرز سنایی را به کمال رسانیده و در نظم منطق الطیر خود به حدیقه ی سنایی نظر داشته است . مولانا که عطار را روح و سنایی را دو چشم او می دانست در پرداختن غزلیات شورانگیز دیوان شمس از پی سنایی و عطار رفته ، مثنوی معنوی خود را هم به اشاره ی مرید نامورش ،حسام الدین و برای جای گزین کردن آن در حلقه ی درس مریدان به شیوه ی الهی نامه سنایی به نظم در اورده است .
۵- سنایی در نگاه مولوی چه جایگاهی دارد ؟سنایی در نظر مولوی جایگاه ویژه ای دارد ؛ به نحوی که درغزلیات و مثنوی خودبه سنایی نظرداشت و وی را دوچشم بصیر معرفت می دانست .
۶- درعصر مولوی ، کدام نوع ادبی بیش تر رواج دارد ؟ چند نمونه ذکر کنید .
ادبیات غنایی با مضامین عرفانی : حدیقه الحقیقه ، مخزن الاسرار ، منطق الطیر و مثنوی و معنوی .
۷- رباعی یا ترانه بیش ترچه کاربردی دارد؟ مخصوص اندیشههای کوتاه و عمیق وتأملات فلسفی است .
۸- در شعر عصر مولوی،پیشگامی از آن کیست؟سنایی
۹- پایه اصلی اندیشههای خیامی، تأمل در چیست؟تأمل در راز هستی و نیستی است و سرنوشت انسان .
خوآزمایی های درس شانزدهم :
۱- چرا خاقانی را «شاعر صبح» نامیده اند؟
زیراخاقانی درتوصیف آسمان و شب وبه ویژه صبح وطلوع آفتاب ، دستی توانا دارد .
۲- خاقانی در سبک بیان، بیشتر متأثر از کیست؟ : سنایی
۳- عمده ترین شاخص های شعر خاقانی کدام اند ؟
شیوه ی خاص او بر پیچاندن معانی آشنا ، توصیف پدیده های طبیعی و آفریدن ترکیبات و تغییرات تازه استوار است .تشبیهات و استعاراتش گاه غریب و دیر فهم است .
۴- گفته اند خاقانی آرزوی سفر به خراسان داشته است . آیا این آرزو برآورده شده است ؟ چرا اواین آرزو را درسر می پرواند ؟
خیر ، هدف او از این سفر معرفی هنر خود در سطحی گسترده تر بود ونیز چالش و رویارویی با شاعران خراسان .
۵- در باره ی قصیده ی ایوان مداین و کسانی که بدین مطلب پرداخته اند ، چه می دانید ؟
خاقانی به هنگام بازگشت از سفر حج در مسیر راه خود به ویرانه های تیسفون ( کاخ کسری ) می رسد و قصیده ای در باره ی تاسف و تحسّر خود برای فروپاشی شکوه و عظمت دوره ی ساسانی می سراید.
۶- این همه خودستایی و جنگ و ستیز با دیگران در شعر خاقانی مبین چیست ؟
به دوگونه می توان پاسخ داد : الف ) خودستایی او پیروی از یک سنت ادبی است که در اصطلاح ادبی « مفاخره » نام دارد .
ب) عدم درک درست شعر و شخصیت و گستره ی دانش او از سوی رقیبانش . اما برخی نیز این همه خودستایی را ناشی از عقده ی حقارت دانسته اند .
۷- چه تفاوت عمده ای درکار نظامی هست که وی را از دیگر معاصران ممتاز می کند ؟
دارای سبک و روش جداگانه ای دارد ، او در نوآوری هایی که در قلمروترکیب و معنی و ساختار داستانی دارد وی را از دیگرمعاصران متمایز می کند . قالب ای عصر قصیده بود ولی او مثنوی غنایی را انتخاب کرد .
۸- چه کسانی از نظامی تقلید کرده اند ؟ کدام یک موفق بوده اند ؟
امیر خسرو دهلوی ، خواجوی کرمانی ، جامی – امیرخسرودهلوی نسبت به دیگران توفیق بیشتری به دست آورد .
۹- نظامی بیش تر از چه کسی تأثیر پذیرفته است ؟ رد پای مقابله با کدام شاعر در شعر وی دیده می شود ؟
نظامی در سرودن خسرو وشیرین از فخرالدین اسعد گرگانی ، در نظم اسکندر نامه از شاهنامه ی فردوسی و در مخزن الاسرار از حدیقه ی سنایی تأثیر پذیرفته است .هم چنین ردپای نوعی مقابله با فردوسی در اسکندرنامه کاملاً مشهود است .
خودآزمایی های نمونه درس هفدهم :
۱-موضوع و محتوای مختارنامه و قالب آن چیست ؟موضوع آن عرفان و قالب آن رباعی است .
۲- جایگاه عطار را در ادب ایران چگونه ارزیابی می کنید ؟
او راه رسیدن به اوج عارفانه ای را که در مثنوی و غزلیات شمس بود هموار کرد و خود به کمال معرفت دست یافت .
۳- در مورد داستان ملاقات عطار و مولوی چه می دانید ؟
دربرخی از تذکره ها آمده است که به هنگام هجرت بهاء ولد و اعضای خانواده اش از بلخ به سوی ممالک اسلامی درآن روزگار،گذر آن ها به نیشابور می افتد و با شیخ فریدالدین عطار ملاقات و دیداری داشته اند . در این دیدار عطار به پدر مولوی توصیه می کند که در پرورش و بالندگی فکر و اندیشه و شخصیت فرزندش ( جلال الدین محمد مولوی ) بسیار بکوشد . در ضمن کتاب الهی نامه ی خود را نیز به رسم یادبود به جلال الدین هدیه می دهد .
۴- آثار بسیاری به عطار نسبت داده اند . کدامین این آثار متعلق به عطار است ؟
دیوان عطار ، منطق الطیر ، الهی نامه ، مصیبت نامه ، مختارنامه ، تذکره الاولیا .
۵- مهم ترین حادثه ی زندگی مولوی چیست ؟
درسال ۶۴۲ ه.ق مردی ژولیده موی و شوریده سر ، موسوم به شمس تبریزی که از بسیاری سفر و بی قراری که داشت ، وی را شمس پرنده و آفاقی ( به معنی هر جا گرد ) نیز می گفتند، گذارش به قونیه افتاد آشنایی با شمس به یک باره سرنوشت و درس و وعظ و مریدان و شاگردان جلال الدین را دگرگون کرد .
۶- زندگی مولوی را به چند دوره می توان تقسیم کرد ؟
دوره ی پیش از آشنایی با شمس و سرگرم بودن به تدریس و مدرسه و دوره ی دوم ، دوران عشق و شوریدگی عرفانی که با ملاقات شمس آغاز می شود و تا واپسین لحطات حیات وی ادامه می یابد .
۷- مهم ترین و پرآوازه ترین زاده ی طبع جلال الدین محمد مولوی چیست ؟ کتاب مثنوی و معنوی .
۸- جایگاه وشأن مولوی را در میان شعرای ایران چگونه ارزیابی می کنید ؟
مولوی بزرگ ترین شاعرعرفانی ایران به شمار می رود ، همان گونه که فردوسی بزرگ ترین شاعرملی ایران آفریننده ی حماسه ی بزرگ محسوب می سود . مولوی عظیم ترین حماسه ی عرفانی را آفریده است .
۹-در مورد شعر جوششی و کوششی و پیوندی چه می دانید ؟ شعر مولوی از کدام نوع است ؟
شعر جوششی ، شعری است که از عمق جان و درون شاعر بر می آید . و شعر کوششی ،شعری است که سرایش آن بیشتر بر پایه یآموخته ها و به کارگیری قواعد شعری صورت می گیرد . و شعر پیوندی ، آمیزه ای از شعر جوششی و کوششی است . غزل های شمس نمونه ی شعر جوششی است .
خودآزمایی های نمونه ی بخش نهم :
۱-اثری از خاقانی را که ره آورد سفر وی است ، معرفی کنید . تحفه العراقین .
۲- یک نمونه شعر خاقانی و شاعران بیش از وی را از نظر سبکی مقایسه کنید .
شعر « ایوان مداین » یا « خوناب جگر » را با شعر « دیار یار » معزی یا « خزانیه » منوچهری می توان مقایسه کرد . سبک دو قطعه شعر از خاقانی سبک عراقی است ، درحالی که سبک دو قطعه شعر معزی و منوچهری خراسانی است .
۳- در شعر خاقانی نشانه هایی از وضع زندگی و احوال وی می توان دید . نمونه هایی را ذکر کنید .
وقتی اشعارپر طمطراق و چکامه های پردرد و داغ خاقانی را می خوانیم او را مردی نازک دل و زودرنج می یابیم که چون از چیزیا کسی برآشفته می شود نمی تواند خشم آتشین خود را فرو خورد و با خودداری و شکیبایی ، آبی بر آتش طبع فرو ریزد . قصیده« ترسائیه » ی او به مسیحی بودن مادر وی اشاره دارد و قصیده ی « خوناب جگر » به مرگ فرزندش و اندوه او در این حادثه .دیوان مشکل و شعر دشوار و دیریاب خاقانی در واقع چیزی جز بازتاب اندیشه و زندگی پرفراز و فرود او نیست .
۴- شخصیت نظامی در یک تحلیل چه تصویری از وی به دست می دهد ؟
نظامی شاعری مبتکر و صاحب سبک و آزاده است که به دلیل برخورداری از شخصیت مستقل و به دور از دربار ، شعرش نغز و دلکش وبرآمده از جان است .
۵- سرانجام عطار نیشابوری چه شد ؟
سال فوت عطار به درستی معلوم نیست برخی نوشته اند که او در حمله خانمان سوز مغول به نیشابور کشته شد .
۶- سبک بیان عطار در منطق الطیر چگونه است ؟ این اثر از کدام نوع به شمار می رود ؟
سبک عراقی و از آثار عرفانی و مثنوی های تمثیلی فارسی و یک اثر نمادین است .
۷- سبک بیان عطار در تذکره الاولیا چگونه است ؟
ساده و دل انگیز و خالی از تکلّف است و در مقدمه ی احوال هریک از مشایخ جملاتی به نثر مسجع دارد .
۸- موضوع مکاتیب مولوی چیست ؟ مجموعه ی نامه هایی است که مولانا به این و آن نوشته است .
۹- در ادب عرفانی « پیر » کیست و چه جایگاهی دارد ؟
برترین شخصیت عرفانی است که خود مدارج سلوک و طریقت عرفانی را گذرانده است و سالکان طریقت و مریدانش در راه کسب معرفت الهی از وی پیروی می کنند .
۱۰- نقش عطار را در آثار مولوی چگونه ارزیابی می کنید ؟
منطق الطیر و الهی نامه در سرودن مثنوی تأثیرگذار بوده است چون برای مدت ها مریدان مولانا در حلقه ی درس خود منطق الطیر وحدیقه را می خواندند وتکرار مضامین و تندیشه های عرفانی عطار در کنار مثنوی او نقشی دست کم زمینه سازدرآثار وی داشت.
خودآزمایی های نمونه درس هیجدهم:
۱- چرا سعدی رافرمانروای ملک سخن میدانیم؟
به اعتبار استادی مسلم او در شعر ونثر و خلق آثاری شگرف مانند گلستان و بوستان این شاعر و نویسنده را فرمانروای ملک سخن میدانیم.
۲-در مورد تخلص سعدی چه میدانید؟
بنا بر قول مشهور باید از نام سعدبن ابی بکر، اتابک سلغُری، زمان خود گرفته باشد یا به علت انتساب اجدادش به قبیله بنی سعد. از قبایل مشهور عصر پیامبر، این نام در واقع نام خانوادگی او بوده است.
۳- غزل سعدی عموماً چه مضمونی دارد ؟ عشق و دموز عاشقی و معیارهای زیبا پسندانه .
۴- ملاقات با کدام عارف در زندگی امیرخسرونقش موثری داشته است ؟نظام الدین اولیاءعارف پرآوازه دهلی .
۵- آثار امیرخسرو را معرفی کنید . در باره ی ابتکار یا اقتباس و تقلید وی بحث کنید .
دیوان شعر ، خمسه شامل ( مطلع الانوار ، شیرین و خسرو ، مجنون و لیلی ، آیینه ی اسکندری ، هشت بهشت ) مثنوی خضرخان و دولرانی ، هم چنین کتاب منثور او با نام « اعجاز خسروی » امیر خسرو در شعر بیشتر از مقلدان نظامی به شمار می آید. میزان ابتکار او در داستان ها از حد همان نام هایی که برای کتاب هایش برگزیده است ، فراتر نمی رود .
۶- درباره ی سبک عراقی و بزرگان و نام آوران این سبک چه می دانید ؟
سبک عراقی از اواخر قرن ششم پدید آمد . انوری و کمال الدین اصفهانی و سیدحسن غزنوی در تحول سبک از خراسانی به عراقی نقش عمده داشتند .برخی از نام آوران این سبک : سعدی ، مولوی ، حافظ ، فخرالدین عراقی و .... .
خود آزمایی های نمونه ی بخش دهم :
۱-درعصر سعدی ، چه عواملی موجب گسترش زبان و فرهنگ فارسی در بیرون از مرزهای ایران شد ؟
وقوع دو حادثه مهم تاریخی یعنی ، جنگ های صلیبی میان مسیحیان و مسلمانان در آسیای صغیر و یورش تاتار که از حدود سال۶۱۸ به داخل فلات ایران آغاز شد .
۲- گفته اند همه نوع مضمون و موضوع و شعر و نثری سعدی هست . این مطلب نشانه ی چیست ؟
نشانه ی آن است که سعدی با داشتن جامعیت و اعتدال ، همه ی جنبه های فکر و فرهنگ ایرانی را در آثار خود گنجانده و از نظرهنری با رعایت ایجاز و روانی ، بلاغت سخن فارسی را به اوج رسانیده است .
۳- چه کسانی در نثر از شیوه ی سعدی در گلستان تقلید کرده اند ؟
جامی در بهارستان ، قاآنی در پریشان ، فراهانی در منشآت.
۴- امیرخسرو دهلوی بیش تر از کدام شاعر متأثر است ؟ نظامی .
۵- نقش امیر خسرو را در معرفی زبان و فرهنگ ایرانی در شبه قاره چگونه ارزیابی می کنید ؟
یکی از چهره های بزرگ فارسی گوی دیار هند است که با آفرینش آثاری به تقلید از نظامی ، نقش بسیار مهمی درتوسعه و گسترش زبان و ادبیات فارسی در آن دیار داشته است .
خود آزمایی های نمونه درس نوزدهم :
۱- یونانیان در آغاز ، اصول و مبانی فرهنگ خود را از کدام ملت ها وام گرفتند ؟مصر ، کلده ، آشور ، بابل و ایران .
۲- کتاب مشهور ارسطو در باره ی شعر چه نام دارد ؟پوئیتیکا یا فن شعر ( بوطیقا ) .
۳- قدیم ترین آثار ادبی مشهوری که از یونان باستان برجای مانده است ، چه نام دارند ؟ ایلیاد و اودیسه .
۴- آشیل چگونه کشته شد ؟زمانی که درخواب بود به وسیله ی تیری که ازطرف پاریس به پاشنه ی پای او اصابت کرد کشته شد .
۵- سراینده ی دو حماسه ایلیاد و اودیسه کیست و در چه زمانی می زیسته است ؟ هومرظاهراً ده قرن پیش ازمیلادمسیح می زیست .
۶- آشیل ، سوفوکل و اوریپید در چه شاخه ای از هنر مشهور بودند ؟ نمایش نامه نویسی .
۷- مهم ترین واقعه ای که در حماسه ی ایلیاد به نظم کشیده شده است چه نام دارد ؟جنگ یونان با تروا است .
۸- چرا دو حماسه ی ایلیاد و اودیسه را نمی توان نخستین آثار هنری ملت یونان دانست ؟
به علت پختگی و قدرتی که در این دو منظومه دیده می شود به نظر می رسد که این دو اثر نخستین هنری ملت یونان نباشد بلکه تکامل یافته ی تلاش های ادبی این ملت در طول روزگاران دراز هستند .
۹- جز حماسه هایی که در درس معرفی شد ، دو حماسه ی مشهور دیگر را معرفی کنید .
رامایانا و مهابهارات متعلق به هندوان .
خودآزمایی های درس بیستم :
۱- رنسانس چه بود، از چه زمانی آغاز شد و تا کی ادامه داشت؟
رنسانس نوعی بازگشت به دوران ادب و هنر گذشته است که از ایتالیا آغاز شد اما کم کم سراسر اروپا را در خود شناور کرد. از آخر قرن چهاردهم شروع شد و تا نیمه قرن بیستم میلادی (۱۹۵۹) ادامه داشت.
۲-کدام شهر ایتالیا را مهد و روح رنسانس دانستهاند؟ فلورانس .
۳- چهره ی لائورا ، در آثار پترارک شاعر بزرگ ایتالیا با چهره ی معشوقان شاعران بیش از رنسانس چه تفاوتی دارد ؟
چهره ی لائورا معشوقه ی پترارک در آثارش ، تصویر زنی فاضل ، فرهیخته و والامقام است و بر خلاف نظر اهل کلیسا در آن روزگار ، شیطان مجسم و عامل گناه نیست . شاید پترارک نخستین هنرمندی باشد که زن در آثاراو مقامی والا یافته است .
۴- چرا نقاشان اومانیست – مانند لئوناردوداوینچی – از بارش نور بر اشیا استفاده می کردند و به ویژه بر کالبد و اندام های انسان تاکید داشتند ؟ بارش نور بر اشیا و استفاده از سایه ها و فضای پر ابهام هنری به آثار شاعران اومانیست مانند لئوناردو داوینچی حالتی خردگرایانه می دهد . هم چنین آنان به شیوه ای روان شناختی و کالبد شناختی توجه داشتند .به همین دلیل با دقت و ظرافت هم چون کالبد شناس اندام ها و اجزا را ترسیم می کنند .
۵- در تابلوی معروف لبخند ژوکوند ، در چهره ی مونالیزا چه عنصری وجود دارد ؟
لبخند رازناک و ابهام آلود مونالیزا ، در حقیقت حالتی گذر است که بر چهره ی او نقش بسته و داوینچی این حالت زودگذر را به ابدیت پیوند زده است .
۶- مهمترین رخداد جهان که دستاورد آزاد اندیشی فلورانسیها و سپس اومانیستهای عصر رنسانس است، چیست؟ انقلاب صنعتی .
۷- کمدی الهی دانته، را با کدام اثر عربی، شاعر و فیلسوف عرب میتوان مقایسه کرد؟ رساله الغفران (آمرزش) .
۸- دکامرون چیست؟ نجموعه ای از داستان های کوتاه است که بوکاچیو در آن ها از جامعه ی روزگار خود انتقاد می کند .
۹- اومانیست ها به دنبال اثبات چه اندیشه ای بودند و با چه مقابله می کردند ؟
انسان را محو توجه هنرمندان قرار می دادند و به جای رنج و عذاب به سوی زندگی توأم با نشاط گرایش داشتند .
خودآزمایی های نمونه درس بیست و یکم :
۱) کلاسی سیستم را تا حد امکان تعریف کنید؟ کلاسی سیستم مکتب گرایی در ادبیات و هنر به ویژه تقلید از نویسندگان باستان است و هنر اصلی شاعر و نویسنده این است که از اصول و قواعد پیشینیان پیروی کند تا اثر او بتواند صفت زیبا به خود بگیرد.
۲- مکتب کلاسی سیستم از چه قرنی در اروپا آغاز گردید؟ قرن هفدهم
۳- استاد بزرگ مکتب کلاسی سیسم درفرانسه که اصول و قواعداین مکتب را بیان کرد که بود ؟بوالو .
۴- اصول و قواعد عمده ی کلاسی سیسم را در ادبیات بگویید ؟
تقلید از طبیعت ، اصالت عقل ، نزاکت ادبی ، آموزندگی وو خوشایندی .
۵- عبارت یک لحظه از طبیعت غافل نشوید گفته کیست و به کدام اصل اساسی مکتب کلاسی سیسم اشاره دارد؟
گفته نیکولا بوالو، ادیب و منتقد فرانسوی است و به اصل «تقلید از طبیعت» اشاره دارد.
۶- نزاکت ادبی ، در کلاسی سیسم به چه معناست ؟
اثر ادبی باید از لحاظ اخلاقی و تاریخی آن چه را که با عرف و عادت عمومی موافق باشد ، مطرح کند.
۷- نقادان، کدام پادشاه فرانسه را بزرگترین هنرپرور جهان دانستهاند؟ چرا؟
لویی چهاردهم چون این پادشاه یک هدف داشت و آن عظمت فرانسه و عزت شاه بود و با ساختن کاخ و باغهای شگفت انگیز و گردآوردن اثاثیه کاخها باعث شد که فرانسه تجربه تازهای را در خلق زیبایی در مقیاس بسیار گسترده به دست آورد، به همین علت او را بزرگترین هنر پرور تاریخ دانستهاند.
۸- چند تن از هنرمندان کلاسیک اروپا را با اثر مشهور آنان نام ببرید؟
نیکولا بوالو نویسنده ی مجموعه ی مراسلات منظوم . راسین نویسنده ی تراژدی های استر . پیرکورنی نویسنده ی تراژدی سورنا و سردار اشکانی . جان میلتون با بهشت گمشده . مولیر با نمایشنامه ی خسیس .
۹- شاعر بزرگ اروپا که چهار تراژدی معروفش به نوعی در رابطه با ایران است، چه نام دارد؟ آثارش را نام ببرید:
راسین ، آثارش : ۱- تراژدی استر ۲- اسکندر کبیر ۳- مهرداد ۴- بایزید.
خودآزمایی های نمونه درس بیست و دوم :
۱- جنبش رومانتی سیسم بااندیشههای کدام متفکران عصر روشنگری آغاز میشود؟
با ژان ژاک روسو و ولتر آغازمیشود.
۲- اندیشه وران عصر روشنگری در باره ی انسان چه عقیده ای داشتند ؟
باورمندان جریان روشنگری بر پایه ی این فرض که بشرذاتاً به نیکی گرایش دارد ، چنین استدلال می کردند که عواطف آدمی همانند خرد او قابل اعتماد است بنابراین اندیشه ی عصر روشنگری زمینه ساز ظهور مکتب رمانتی سیسم گردید .
۳- تألیف دایرة المعارفچه اثری در جامعه داشت؟در ایجاد فضای روشنگری و آگاهی مردم، نقش مهمی بازی کرد.
۴- تفاوت های عمده ی دو مکتب کلاسی سیسم و رمانتی سیسم را بیان کنید ؟
این است که کلاسیک ها ایده آل هستند و در هنر فقط خوبی و زیبایی را می خواهند آنان زشتی های زندگی را نمی بینند درحال که رمانتیک ها می کوشند افزون بر زیبایی ها زشتی ها و بدی ها را هم نشان دهند . به بیان دیگر اثر رمانتیک اثری است که از ترکیب غم و شادی و عظمت و نکبت و بزرگی و پستی تشکیل شود . کلاسیک هاعقل را اساس شعر می دانند و رمانتیک بیش ترپای بند احساس و خیال پردازی اند .
۵- ویکتور هوگو، هنرمند بزرگ،رمانتیسیسم را چگونه مکتبی اعلام کرد؟مکتب آزادی هنر.
۶- اصول مکتب رمانتی سیسم را شرح دهید .
الف ) آزادی : بدین معنی که هنرمند هر بخشی از زندگی را که خواست می تواند آزادانه به تصویر بکشد .
ب) شخصیت : هنرمند رمانتیک که از قید و بند اشرافی کلاسی سیسم آزاد شده است ،من وجودی خود را درهنر مستقرمی سازد.ج ) هیجان و احساسات : رمانتی سیسم ، مکتب دل است و دل باید بدون قید و بند سخن بگوید .
د) کشف شهود : رمانتیک ها با نوعی حالت عارفانه به زندگی می نگرتد . شاعر رمانتیک یک عارف است .
۷-کدام هنرمندان رابنیان گذاران مکتب رمانتیک در آلمان میدانند؟ ویلهم شلگل و برادرش فردریک شلگل و گوته .
۸- عناصر مکتب رمانتی سیسم را در قطعه ی شعر جوانی « سروده ی لرد بایرون » نشان دهید .
درسطر اول عنصر « آزادی » : زیرا هنرمند بخشی از زندگی ، جوانی را آزادانه به تصویرکشیده است . درسطر دوم و سوم عنصر« شخصیت »: هنرمند از من وجودی سخن می گوید . درسطر چهارم عنصر « کشف و شهود » : آن جا که شاعر از تسلایی آسمانی سخن می گوید و به زندگی نگاهی عارفانه دارد . درسطر پایانی عنصر « هیجان و احساسات » : شاعر از هیجانات و احساسات درونی خود می گوید .
۹- کدام شاعر و نویسنده ی بزرگ آلمانی شیفته ی حافظ شیرازی بود ؟ گوته .
خودآزمایی های نمونه درس بیست وچهارم :
۱- رئالیسم (واقع گرایی) به عنوان شیوهای خلاق در کدام مرحله از حیات بشر ظهور کرد؟
در مرحلهای معین، از تکامل فکری بشر، ظهور کرد. یعنی زمانی که انسانها به شناخت ماهیت و جهت تکامل اجتماعی نیاز مبرمی داشتند و آن هنگامی بود که مردم سرچشمه اعمال و افکار انسانها را علتهای مادی میدانستند و معتقد بودند باید عملکرد نظام روابط اجتماعی مشخص و معین گردد.
۲- نقاشان مکتب باربیزون که بودند ؟هدفشان چه بود ؟
گروهی نقاش و کاریکاتوریست که میان سال های ۱۸۳۰و۱۸۷۰ شیوه ی آنان رونق داشت و نام خود را از دهکده ی باربیزون در شمال فرانسه گرفته بودند . آن ها در پرداختن مناظر طبیعت ، سنت های نقاشی کلاسیک و ایتالیایی را منسوخ می شمردندوخواهان مشاهده ی مستقیم طبیعت بودند .
۳- آیا می دانید مقصود اصلی عبارت زیر را بگویید ؟
« آدم واقع گرا به بیلچه می گوید : بیلچه اما طبیعت گرا می گوید : کج بیل کهنه ی لعنتی . »
مقصود اصلی این لطیفه آن است که طبیعت گرایی زمینه ی انگشت نهادن برپلیدی ها و زشتی هایی است که بی محابا و به دقت به توصیف آن ها می پردازد یک یا دو قدم از واقع گرایی اولیه فراتر می رود .
۴- رئالیسم ( واقع گرایی ) نخستین ، با کارهای چه کسی آغاز می شود و چه ویژگی هایی دارد ؟
با کارهای بالزاک آغاز می شود . رئالیسم ابتدایی خود را متعهد به بازآفرینی دقیق و کامل و صادقانه ی محیط اجتماعی و جهان معاصر می بیند ، اما این بازآفرینی بسیار ساده و همه فهم است و هیچ الگویی به دست نمی دهد .
۵- پیام مهم رئالیسم سوسیالیستی چه بود ؟معتقد است که کار، عنصری خلاق، و باعث شکوفایی انسان و جامعه میگردد از این رو وظیفه هنرمند، تشویق مردم به کار است.
۶- آیا می توان رئالیسم انتقادی را بهترین شیوه ی رئالیسم دانست ؟در این باره بحث کنید .
بله ، از این جهت که قهرمانان داستان از محیط خویش جلوترند و برای رسیدن به اجتماعی تازه تلاش می کنند . هم چنین واقع گرایی انتقادی بر خلاف واقع گرایی ابتدایی که بدبینانه است ، مکتبی امیدوار و خوش بین است .
۷- رئالیسم جادویی چیست و مبتکر آن کیست؟
در داستانهای به این سبک، در کنار عناصر عادی یک عنصر غیر طبیعی و جادویی وجود دارد. مبتکر آن «گابریل گارسیا مارکز» نویسنده معاصر آمریکای لاتین است.
۸- عناصر واقعی را در داستان فریاد ، بیان کنید .
سه مرد بزهکار ، مرد گرفتار ، راوی داستان ، یک روز پاییزی ، دشنه ، سبد ، اتومبیل ها ، بی اعتنایی مردم نسبت به هم .۹- با توجه به عنصر جادویی در داستان دسته گل آبی ، آیا می توانید این داستان را تفسیر کنید .
نفرت مردم مکزیک از اروپایی ها که سال ها آنان را استعمار کردند . چشم آبی ، نماد اروپا است که مرد مکزیکی می خواهد آن را از حدقه در بیاورد .
۱۰- امیل زولا که بود وچه می گفت ؟
رمان نویس فرانسوی و پیشوای ناتورالیست ها بود و می گفت : واقع گرایی علمی یا طبیعت گرایی ، فرمول کاربرد علم جدید در ادبیات است .
خودآزمایی های نمونه درس بیست و پنجم :
۱- تفاوت عمده ی ناتور نالیسم و رئالیسم چیست ؟ در ناتورنالیسم بیشتر بر جنبه های زشت و سیاه زندگی تأکید می گردد ، اما در رئالیسم هر دو جنبه ی زیبا و زشت زندگی – آن گونه که هست نشان داده می شود .
۲- طبیعت گرایی در فلسفه ی قدیم به چه معنا یی به کار می رفت ؟
به معنای ماده گرایی و لذت جویی و هرگونه دین گریزی .
۳- از قرن هفدهم به بعد نقاش طبیعت گرا به چگونه هنرمندی اطلاق می شد ؟
به نقاشی که می کوشیدتا شکل های موجود در طبیعت را به طور دقیق تقلید و نقاشی کرد .
۴- نام ناتورالیسم بیش تر نام کدام نویسنده ی مشهور را تداعی میکند؟ چرا؟
امیل زولا، چون تقریباً جوهره ی « طبیعت گرایی» در داستانهای او کاملاً مشهود است.
۵- رابطه انقلاب صنعتی اروپا را با آثار ناتورالیستی چگونه ارزیابی میکنید؟
انقلاب صنعتی با آثار مثبت و منفی آن در آثار طبیعت گرایان (ناتورالیسم) نقش اساسی دارد و مضمون بسیاری از رمانها : تلاش برای کسب ثروت و قدرت از طریق توسعه کار، نشان دهنده رفاه روز افزون قشر برخوردار از مزایای صنعت و ثروت از یک سو و مبارزه تهیدستان و کارگران از سوی دیگر است؛ بنابراین آنها با هم پیوند مستقیم دارند.
۶- گروه ادبی مدان ، چه عقیده ای داشتند و افراد شاخص آن چه کسانی بودند ؟
اعضای گروه مدان ضد رومانتیک بودند و برای نشان دادن هم بستگی خود کتاب شب های مدائن رامنتشر کردند که شش داستان کوتاه او شش نویسنده مدان بود غیر از امیل زولا ، دیگر چهره ی شاخص این گروه ، گی دوموپوسان بود.
۷- نخستین نمونه ی رمان نائورالیستی، چه نام دارد و اثر کیست؟رمان « ترز راکن » اثر امیل زولاست.
۸- زبان آثار ناتورالیستی، چگونه زبانی است؟
زبان محاوره است آنها همان جملات را به کار میبرند که افرادعادی استعمال میکنند. ۹-درباره لقب «شعر تهی دستان» چه میدانید؟
به لحاظ موضوع ناتورالیستها دررمان و نمایش نامه که همواره تصویرگرطبقات زحمتـکش جامعه است آن راشعرتهیدستان‌گفتهاند.
۱۰- ناتورالیست ها انسان راچگونه تحلیل و ارز یابی می کنند ؟
ناتورالیست ها می گفتند : نویسنده باید تخیل را کنار بگذارد و به سراغ مشاهده و تجربه برود .آن ها برای تحلیل ابتذال حاکم بر جوامع، همه ی واقعیت ها را برملا می کردند. آنان همانند نیچه ، انسان را یک ضمیر نمی دیدند و او را یک نظام عصبی قابل تشریح علمی می دانستند .
۱۱- درباره ی جان اشتاین بک چه می دانید ؟
جان اشتاین بک رمان نویس توانای آمریکایی ، استاد ادبیات کارگری بود و زندگی قربانیان بدبخت و تیره روز را با چیره دستی کامل و با بیانی ساده و روشن ترسیم می کرد . برخی او را واقع گرا می دانند اما در واقع رمان های او هم بازتاب نومیدی نویسنده وهم نمایان گر روح مبارز اوست درسال ۱۹۶۲برنده ی جایزه ی نوبل شد . بهترین اثر وی« خوشه های خشم » است .
۱۲- عناصر و ویژگی های مکتب طبیعت گرایی ( ناتورالیسم ) را در داستان کوتاه گردن بند بیابید .
به تصویر کشیدن زندگی افراد تهی دست و زحمت کش و رنج آن ها و مقایسه با زندگی افراد مرفه ، فقر خانواده لوازل ، توصیف مفصل ودقیق خانه و وسایل آن که نشان دهنده ی فقرو فلاکت بودند،تجمل ثروتمندان مخصوصاً درمهمانی هاآرزوی سرخورده انسان و کارکردن شوهر ماتیلد حتی شب ها .
۱۳- از دیدگاه موپاسان ، بدلی بودن گردن بند خانم فورستیه ، نماد چیست ؟
نماد تجمل دروغین ثروتمندان که چشم ها را خیره می کند ، اما در واقع ارزشی ندارد .
۱۴- ماتیلد در داستان گردن بند ، نماینده ی کدام طبقه اجتماعی است ؟ طبفه ی زحمت کش و فقیر جامعه . - چرا باید ناتورالیست ها را طلایه داران ادبیات متعهد قرن بیستم دانست؟
چون با افشای ریاکاری و بیدادگریهای پنهان و آشکار اجتماعی، میکوشیدند میان هنر و زندگی پلی بزنند.
خود آزمایی های نمونه درس بیست و ششم :
۱-شارل بودلر ،جهان را چگونه میبیند؟
در نظر بودلر، جهان جنگلی است مالامال از علایم و اشارات که مردم عادی از درک حقیقت آنها عاجزند و تنها شاعر با قدرت ادراکی که دارد، به وسیله تفسیر و تعبیر این علایم میتواند آن را احساس کند.
۲-چه کسی را می توان بنیان گذار نماد گرایی در فرانسه دانست ؟ شارل بودلر .
۳- از نمادگرایی چه تعریفی میتوان به دست داد؟
نمادگرایی آن است که هنرمند، افکار و احساسات و عواطف خود را به صورت اشاره و غیر مستقیم ، با استفاده از نمادهایی بدون توضیح بیان کند.
۴- در چه بخشی از ادبیات فارسی، بیشتر میتوان نمادگرایی را مشاهده کرد؟ ادبیات عرفانی ۵- در اشعار نماد گریانه تصویرهای شعری در ارتباط با یک دیگر چگونه اند ؟
تصویر ها با هم تفاوت های دارند نقطه مشترکی دارند که با استفاده از آن می توان شعر را تفسیر کرد .
۶- چرا افرادی چون شوپنهاور، را مؤثر بر نمادگرایی میدانند؟
افرادی چون شوپنهاور، به خاطر داشتن فلسفه بدبینی، به زندگی، نگاه روشن و امیدوار کننده نداشتند و سمبولیستها هم که جهان را اسرار آمیز و مبهم میدیدند و به رویا و تخیل گرایش نشان می دادند طبیعتاً به آثار آنها متمایل میشدند.
۷- آیا می توانید سلطنت سکوت رادر مکتب نمادگرایی توضیح داد ؟ سلطنت سکوت اشاره به یکنواختی زندگی و ظلمت هستی دارد که آدمی در برابر آن جز سکوت و نگاه خیره کننده به افق دور کاری نمی تواند بکند .
۸- ماد گرایان در حوزه ی شعر چه تحول مهمی ایجاد کردند ؟ آن را از قید های وزن و قافیه سنتی رها کرد ند و شعرآزاد رابنا نهاد که نوعی شعر منثور است .
۹- نام صاحب این آثار را معرفی کنید : گلهای بدی(بودلر ) ، فصلی در دوزخ (آرتو ر رمبو ) ، بعد از ظهر یک فون (مالارمه ) ، سوسک طلایی (ادگار آلن پو )
۱۰- در منظومه کلاغ سروده ی ادگار آلن پو ، عناصر نماد گرایی را پیدا کنید ؟
نور چراغ – خاموشی و سکوت - کلاغ عجیب – نیم شب ظلمانی .
۱۱- در منظومه کلاغ ، کلاغ نماد چه عنصری است ؟عنصر روح افسرده و مایوس آدمی .
۱۲- فضاسازی های کلاغ را با یک اثر ایرانی مقایسه کنید ؟ گیله مرد علوی .
۱۳- مارسل پروست در رمان در جست و جو ی زمان از دست رفته ، چه هدفی رادنبال می کند ؟
رخنه به فراسوی واقعیت وجست و جوی جهان آرمانی .
